مولف در این دفتر تمرکز خود را بر تحلیل متون اولیه قرار داده است تا نقدی بحثی از آثار دکتر سید جواد طباطبایی دربارهٔ ایران، زبان، ملیت، مفهوم ملی و اسلام و اسلام شناسی ارائه دهد.

طباطبایی، آخرین نمایندهٔ کلاسیک اندیشهٔ باستان‌گرایانه دربارهٔ هستی سیاسی ایران است. او از تمامی منابع و ذخایر فرهنگی ایران بهره می‌برد تا تنوع فرهنگی و گوناگونی زبانی را در ایران به‌لحاظ معنایی کاهش دهد.

در این گفتمان، همزمان شاهد نموداری نزولی در جهت اسلام‌گرایی و نموداری صعودی در جهت ناسیونالیسم رادیکال هستیم. گفتمان سید جواد طباطبایی می‌تواند به شدت به افزایش ناسیونالیسم رادیکال در ایران کمک کند. با تقویت این نوع ناسیونالیسم، وحدت سرزمینی ایران به شدت در معرض خطر قرار خواهد گرفت. برخی علمای انسانیت به اقتباس از طباطبایی، از نابودی زبان‌های غیرفارسی (به ویژه ترکی و عربی) در ایران به‌عنوان نشانه‌ای از تقویت هویت ملی صحبت می‌کنند. اما سرکوب زبانی و فرهنگی منجر به نابودی زبان و فرهنگ ترکی و عربی در ایران نخواهد شد؛ به همین ترتیب، این سرکوب به شدت و با بیشترین قوت در آینده پیش می‌روند و نه تنها به تقویت هویت ملی کمک نخواهد کرد، بلکه تفاوت‌ها و برخورد ها در این سرزمین را بیشتر خواهد کرد.

در این کتاب، سعی شده است تا ایدهٔ ایرانشهری که نقش محوری در تفکر طباطبایی دارد، مورد نقد و بررسی قرار گیرد. اما باید به‌یاد داشت که نقد طباطبایی تنها نقد یک فرد یا یک کتاب نیست؛ بلکه نقد یک جریان فکری است که علی‌رغم اقلیتش، در حال تسلط بر فضای اجتماعی و فرهنگی کشور است.